آفت دهان یکی از شایع ترین مشکلات مخاط دهانی است که به شکل زخم های کوچک و دردناک در بخش داخلی دهان ظاهر می شود. اگرچه این بیماری خطرناک محسوب نمی شود ، اما می تواند زندگی روزمره فرد را مختل کند و غذا خوردن یا صحبت کردن را به یک تجربه دردناک تبدیل نماید. از این رو ، در مقاله حاضر ، متخصص گوش و حلق و بینی تهران در این باره توضیحات لازم و نکات مهم را شرح داده است.
آفت دهان چیست ؟
آفت که در اصطلاح پزشکی به آن Canker Sores گفته می شود ، شامل زخم هایی است که معمولا سفید یا زردرنگ هستند و اطراف آن ها را یک هاله قرمز فرا گرفته است. اندازه بیشتر آفت ها کمتر از یک میلی متر است ، اما در برخی موارد می توانند تا چند سانتی متر نیز بزرگ شوند. این عارضه ممکن است در قسمت های مختلفی از دهان از جمله زبان ، لثه ، سقف دهان ، داخل لب یا زیر زبان ایجاد شود.
آیا آفت دهان خطرناک است ؟
به طور کلی ، آفت یک بیماری خوش خیم و بی خطر است و در اکثر مواقع خود به خود بهبود می یابد. اگرچه این زخم ها باعث ناراحتی و درد می شوند ، اما تهدیدی برای سلامتی فرد محسوب نمی شوند. تنها در صورتی که آفت ها مکرر یا بسیار بزرگ باشند ، لازم است به پزشک مراجعه شود تا علت اصلی بررسی گردد.
چه موقع آفت دهان خطرناک است ؟
اگرچه آفت ها معمولا بی ضرر هستند ، اما در برخی شرایط ، از جمله شرایط زیر ، نیاز به بررسی پزشکی جدی دارند :
🔴 وقتی بیش از دو هفته ادامه پیدا کنند.
🔴 زمانی که زخم ها خیلی بزرگ یا متعدد باشند.
🔴 اگر همراه با تب بالا ، کاهش وزن یا تورم غدد لنفاوی شدید باشند.
🔴 وقتی که زخم ها مرتب عود کنند و فرد دائما درگیر باشد.
🔴 در صورتی که ظاهر زخم غیر معمول بوده و با آفت های معمولی تفاوت داشته باشد.
📌 در چنین شرایطی باید به پزشک مراجعه کرد تا احتمال بیماری های جدی تر از جمله سرطان دهان یا اختلالات سیستم ایمنی بررسی شود.
تفاوت آفت دهان و سرطان دهان
گاهی زخم های دهانی از نظر ظاهری شبیه آفت به نظر می رسند و همین موضوع باعث نگرانی بیماران می شود. اما باید توجه داشت که آفت دهان شایع تر است ، معمولا خود به خود برطرف می شود و اغلب خطری ندارد. اما سرطان دهان یک عارضه جدی است که با پیشرفت ، می تواند به سایر نقاط بدن گسترش یابد و حتی جان فرد را تهدید کند.
به طور کلی ، اگر زخم دهانی بیش از دو هفته باقی بماند یا همراه با علائمی مانند خونریزی ، کاهش وزن یا تغییرات مشکوک باشد ، باید حتما توسط پزشک بررسی شود.
علائم آفت دهان در بزرگسالان
زخم های آفتی در بزرگسالان معمولا با درد ، التهاب و احساس سوزش همراه هستند. بیشتر بیماران اظهار می کنند که قبل از بروز آفت، احساس گزگز یا سوزن سوزن شدن در محل دارند. ویژگی های اصلی آفت در بزرگسالان عبارت اند از :
- زخم های گرد به رنگ سفید ، خاکستری یا زرد با حاشیه قرمز
- درد هنگام خوردن ، نوشیدن یا صحبت کردن
- احساس بی حالی در برخی موارد شدید
- تب خفیف یا تورم غدد لنفاوی در موارد گسترده
علائم آفت دهان در کودکان و نوزادان
کودکان مبتلا به آفت معمولا اشتهای خود را از دست می دهند و در زمان غذا خوردن دچار مشکل می شوند. این زخم ها دردناک هستند و کودک از سوزش دهان یا درد گونه و لب شکایت می کند. معمولا در کودکان ، علائم مشابه بزرگسالان است ، اما همراه با بی قراری و گاهی تب بدون علائم سرماخوردگی دیده می شود.
در نوزادان ، بروز آفت نادر است ، اما در صورت ایجاد می تواند باعث گریه های طولانی ، بی اشتهایی و ناتوانی در شیر خوردن شود.
علت آفت مکرر دهان در بزرگسالان
برخی افراد بیشتر از دیگران مستعد ابتلا به زخم های دهانی هستند. عوامل متعددی می توانند زمینه ساز آفت های مکرر باشند که در جدول زیر به آن ها اشاره شده است :
| استرس و اضطراب زیاد که یکی از شایع ترین دلایل است. |
| کمبود ویتامین ها و مواد معدنی مانند آهن ، اسیدفولیک و ویتامین B12. |
| اختلالات سیستم ایمنی که بدن را در برابر زخم های دهانی آسیب پذیر می کند. |
| حساسیت غذایی به موادی مثل آجیل ، شکلات یا گوجه فرنگی. |
| ضربه یا آسیب مکانیکی ناشی از گاز گرفتن لب یا استفاده از وسایل ارتودنسی. |
| بیماری های گوارشی یا التهابی مثل بیماری کرون یا سلیاک. |
انواع آفت دهان
آفت های کوچک رایج ترین نوع این زخم ها هستند که معمولا بدون درمان خاصی طی یک یا دو هفته از بین می روند. آفت های بزرگ زخم های عمیق تر و دردناک تر هستند که به زمان بیشتری برای بهبود نیاز دارند و می توانند بر کیفیت زندگی فرد تاثیر جدی بگذارند.
روش های درمان آفت دهان
اگرچه بسیاری از آفت ها خود به خود برطرف می شوند ، اما برای کاهش درد و سرعت بخشی به روند بهبود می توان از درمان های زیر استفاده کرد :
- استفاده از بی حس‌کننده های موضعی مانند بنزوکائین
- دهان شویه های دارویی حاوی پراکسید هیدروژن ، کلرهگزیدین یا دگزامتازون
- پمادهای کورتیکواستروئیدی مثل فلوسینونید یا بکلومتازون
- مصرف آنتی بیوتیک هایی مانند داکسی سایکلین در موارد عود کننده
- تجویز مکمل های ویتامینی در صورت وجود کمبود تغذیه ای
- روش کوتریزاسیون (سوزاندن بافت) برای آفت های شدید و مکرر
بهترین قطره برای آفت دهان
یکی از محصولات مؤثر برای درمان سریع زخم های دهانی ، قطره میرتکس است. این قطره به سرعت درد و التهاب را کاهش داده و بدون عوارض جانبی به بهبود زخم کمک می کند.
برای آفت دهان چه بخوریم ؟
رژیم غذایی می تواند روند بهبود آفت دهان را سریع تر کند یا بر عکس ، باعث تشدید درد و التهاب شود. بهتر است در دوران ابتلا به آفت ، غذاهای نرم ، خنک و بدون ادویه مصرف کنید. برخی از مواد غذایی و نوشیدنی های مناسب عبارت اند از :
- ماست و لبنیات کم چرب که به کاهش التهاب کمک می کنند.
- میوه های نرم مثل موز یا هندوانه.
- سوپ ولرم و غذاهای پوره شده که فشار زیادی به دهان وارد نمی کنند.
- آب کافی برای جلوگیری از خشکی دهان.
📌 در مقابل ، بهتر است از مصرف خوراکی های تند ، ترش ، شور ، آجیل های سفت و نوشیدنی های کافئین دار یا الکلی پرهیز کنید.
پرسش‌های متداول درباره آفت دهان
✔️ تفاوت آفت و زخم دهان چیست ؟
زخم دهان می تواند ناشی از ویروس هایی مثل تبخال باشد ، در حالی که آفت ها غیر ویروسی و غیرمسری هستند.
✔️ آیا آفت دهان مسری است ؟
خیر. برخلاف تبخال ، آفت دهان از فردی به فرد دیگر منتقل نمی شود.
✔️ ارتباط آفت دهان و استرس چیست ؟
استرس و اضطراب می توانند با تضعیف سیستم ایمنی یا عادت به گاز گرفتن لب و گونه ، احتمال ایجاد آفت را افزایش دهند.
✔️ آیا آفت دهان می تواند به سرطان تبدیل شود ؟
خیر. هیچ ارتباطی میان آفت دهان و سرطان دهان وجود ندارد.
جمع بندی
آفت دهان اگرچه بیماری خطرناکی نیست ، اما می تواند کیفیت زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. شناخت علائم ، تمایز آن از سرطان دهان و استفاده از روش های درمانی مناسب به بهبود سریع تر این عارضه کمک می کند. در صورتی که آفت ها به طور مکرر عود کنند یا بیش از دو هفته باقی بمانند ، بهترین کار مراجعه به پزشک برای بررسی دقیق تر است.
